Το καλοκαίρι οι θερμοκρασίες στην Κρήτη είναι αρκετά υψηλές και συχνά έχουμε ανάγκη από λίγη «κλιματική αλλαγή» και λίγη περιπέτεια για να σπάσουμε την αποχαύνωση της ζέστης. Γι’ αυτό η διαδρομή που σας προτείνουμε διασχίζει την καταπράσινη ενδοχώρα του Νομού Χανίων πριν καταλήξει στις ακτές του νότου, και περιλαμβάνει μια σπάνια εναλλαγή μικροκλιμάτων, οικοτόπων, και τοπικής ιστορίας - μυθολογίας!
Τοπόλια
Τα Τοπόλια είναι το πρώτο χωριό της διαδρομής που αξίζει να κάνετε μια στάση, μια ανάσα πριν το επιβλητικό ομώνυμο φαράγγι. Σύμφωνα με τη μυθολογία, από το στενό του πέρασμα περνούσε ο μυθικός χάλκινος γίγαντας Τάλως και ξαπόσταζε απολαμβάνοντας τον χορό των νεράιδων που ζούσαν εδώ μαζί με τη θεά Βριτόμαρτι. Εξερευνήστε το γραφικό Απανοχώρι με την εκπληκτική θέα στο φαράγγι και τη γύρω περιοχή, ακολουθώντας τις πινακίδες και το πέτρινο ανοδικό μονοπάτι που περνάει δίπλα από το ναό της Αγίας Παρασκευής και καταλήγει σε μια παλιά γειτονιά με πέτρινα σπίτια που ακόμα διατηρούν ανέπαφα στοιχεία της κρητικής αρχιτεκτονικής. Μη ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας την φωτογραφική, καθώς τα μισο-ερειπωμένα σπίτια φιλτράρουν ονειρικά το φως του ήλιου!
Σπήλαιο Αγίας Σοφίας
Συνεχίζοντας το δρόμο σας θα διασχίσετε το φαράγγι των Τοπολίων και ένα «κινηματογραφικό» τούνελ (προσέξτε ότι υπάρχει ένα φανάρι που ρυθμίζει την κυκλοφορία, καθώς μόνο ένα αμάξι χωράει να περάσει τη φορά!). Λίγα μέτρα μετά το πέρασμα, κάντε μια στάση στην ιστορική σπηλιά της Αγίας Σοφίας. Η τεράστια πινακίδα του καφέ-εστιατορίου στην είσοδο φροντίζει να μη τη χάσετε! Το σπήλαιο είναι μικρό αλλά εντυπωσιακό: χωρίζεται σε δυο αίθουσες με πλούσιο διάκοσμο από εντυπωσιακούς σταλακτίτες. Εδώ βρέθηκε ένα πήλινο ειδώλιο του 4ου αιώνα π.Χ καθώς και πληθώρα άλλων ευρημάτων από τη νεολιθική, πρωτομινωική, υστερομινωική, κλασσική, ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο, που μαρτυρούν την μεγάλη ιστορική σημασία και τον λατρευτικό χαρακτήρα του σπηλαίου από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας. Η σπηλιά κρύβει μέσα της και ένα σωρό άλλους θρύλους και ιστορίες: μια πινακίδα μας πληροφορεί ότι εδώ βρέθηκαν και θάφτηκαν τα ακέφαλα σώματα των αδελφών Ψαρομηλίγκων, που επαναστάτησαν ενάντια στους Ενετούς και προφανώς το πλήρωσαν ακριβά. Επίσης, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κάπου μέσα στις σχισμές των βράχων όπου είναι λαξεμένο το εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας, βρίσκεται κρυμμένη η εικόνα της Σοφίας του Θεού. Λένε ότι η εικόνα έφτασε εδώ από την Κωνσταντινούπολη μαζί με μια ομάδα 1,500 κρητικών που πολέμησαν στον στρατό του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Η σπηλιά λοιπόν έχει πάρει το όνομα της από αυτή τη μυστηριώδη και «άφαντη» εικόνα που μόνο ένας Ιντιάνα Τζόουνς μπορεί να βρει!
Ο πλάτανος του Βλάτου
Στρίβοντας στο δρόμο για τη Μηλιά, μην παραλείψετε να κάνετε μια στάση στον εντυπωσιακό Πλάτανο του Βλάτου, ο οποίος στέκεται στο ίδιο σημείο εδώ και 1.400 χρόνια και ανακηρύχθηκε μνημείο της φύσης το 1978, για να προστατευτεί από κάθε ανθρώπινη παρέμβαση. Πάντως μπορείτε να σκαρφαλώσετε πάνω του για να νιώσετε καλύτερα την φυσική υπεροχή του! Απολαύστε τη δροσιά κάτω από τα πυκνά φυλλώματα του, πιείτε ένα καφεδάκι στο καφέ-εστιατόριο που βρίσκεται δίπλα του ή κάντε μια βόλτα στον αρχαίο ελαιώνα που τον περιβάλλει πριν ανηφορίσετε πάνω στα βουνά και στους ξενώνες της Μηλιάς.
Μηλιά
Τα αγροτουριστικά καταλύματα της Μηλιάς κάποτε ήταν κανονικά σπίτια ενός κανονικού χωριού, κρυμμένου μέσα σε ένα πυκνό δάσος από καστανιές και βελανιδιές, ανάμεσα σε δυο βουνοπλαγιές με πολύ διαφορετικά πετρώματα: από τη μεριά του οικισμού, τα πετρώματα είναι σχιστολιθικά (μαυρόχωμα) που ευνοεί την ανάπτυξη του δάσους και απέναντι τα ασβεστολιθικά πετρώματα (χαλέπα) συμβάλουν στη χαμηλή βλάστηση.
Οι ιδιοκτήτες της Μηλιάς έκαναν ό,τι καλύτερο μπορούσαν για να αναβιώσουν την αρχική ατμόσφαιρα του χωριού ανακαινίζοντας τα πέτρινα σπιτάκια του που στέκονται σε απόλυτη αρμονία με το φυσικό περιβάλλον. Το χωριό της Μηλιάς, μαζί με το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται στην Κάτω Μηλιά, είναι καταγεγραμμένα σε ενετικούς χάρτες. Ο οικισμός της Πάνω Μηλιάς ήταν πάντα ο μεγαλύτερος, αν και οι κάτοικοι ήταν πάντα λιγοστοί, γύρω στους 68 στην άνθιση του. Ο οικισμός ερημώθηκε τον όψιμο μεσαίωνα λόγω επιδημιών που μάστιζαν το νησί εκείνη την εποχή. Αργότερα, το χωριό κατοικήθηκε σποραδικά σε περιόδους πολέμου και στο τέλος οι περισσότεροι έρχονταν στο χωριό για αγροτικές-κτηνοτροφικές δραστηριότητες, με εξαίρεση μερικούς ανθρώπους που έμεναν εκεί μόνιμα. Ο τελευταίος κάτοικος έφυγε από το χωριό τη δεκαετία του ’60 και το χωριό αφέθηκε στις διαδικασίες της φυσικής φθοράς μέχρι τα τέλη του ’80 περίπου, όταν ξεκίνησαν οι προσπάθειες ανακαίνισης του και διαμόρφωσης του σε αγροτουριστικό προορισμό από απόγονους παλαιών κατοίκων. Ακόμα κι αν δεν σκοπεύετε να μείνετε εδώ, αξίζει να επισκεφτείτε τη Μηλιά για μια όμορφη βόλτα στο δάσος, ακολουθώντας τα μονοπάτια της περιοχής, ή για να απολαύσετε ένα γεύμα με υπέροχη θέα στο βουνό.
Πάρκο Ειρήνης
Στο δρόμο ανάμεσα στη Μηλιά και στο χωριό του Βλάτου θα δείτε την είσοδο του Πάρκου της Ειρήνης, το οποίο ιδρύθηκε το 1976 και αποτελεί μια προσπάθεια οικολογικά συνειδητοποιημένων κατοίκων της περιοχής σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση, καθώς και της κρατικής δασικής υπηρεσίας της Βαυαρίας και της Γερμανικής αεροπορίας (!) για να συγκεντρωθούν είδη φυτών από όλη την Ευρώπη. Όπως μας πληροφορεί η πινακίδα, το πάρκο «αφιερώνεται στην επιστήμη για μελέτη, στους πολιτικούς για περίσκεψη, στους επισκέπτες για έμπνευση και χαρά». Σήμερα οι επισκέπτες μπορούν να δουν μόνο τα απομεινάρια αυτής της προσπάθειας, καθώς το πάρκο είναι μάλλον εγκαταλελειμμένο και σχετικά μη-προσβάσιμο, αλλά ακόμα κι αυτό τροφοδοτεί αρκετή περίσκεψη!
Χρυσοσκαλίτισσα
Αφού χορτάσετε δάση και δροσιά, μπορείτε να συνεχίσετε το δρόμο σας ως το νοτιοδυτικό άκρο του Νομού Χανίων, όπου το τοπίο αλλάζει δραματικά. Το μάτι ανοίγει στους ανοιχτούς ορίζοντες της θάλασσας, το κλίμα ζεσταίνει, και τη θέση των δασών παίρνει το ξερό αλλά επιβλητικό τοπίο του κρητικού νότου.
Πρώτη στάση το Μοναστήρι της Χρυσοσκαλίτισσας, αφιερωμένο στην κοίμηση της Θεοτόκου, με τον φρουριακό περίβολο που παραπέμπει σε εποχές που οι πειρατές και λοιποί κατακτητές έκαναν συχνές «επισκέψεις» στην περιοχή. Τα τείχη του μοναστηριού και η στρατηγική του θέση σε ύψωμα 35 μέτρων μάλλον ήταν και ο λόγος που το επέλεξαν οι Γερμανοί στην κατοχή για να το μετατρέψουν σε φυλάκιο, διώχνοντας τις μοναχές που ζούσαν μέσα. Η ιστορία του μοναστηριού ξεκινάει από την ενετοκρατία, και αναφέρεται στην ενετική απογραφή των μοναστηριών του 1637 ως «Παναγία Γουνοσκαλίτισσα». Η μονή είναι γνωστή για έναν ακόμα συναρπαστικό θρύλο: υπάρχει ένα έξτρα σκαλοπάτι από τα 98 που μετράτε ανεβαίνοντας στην εκκλησία, το οποίο είναι ολόχρυσο… το βλέπετε; Αν όχι, τότε δεν είστε αρκετά αναμάρτητος! Σύμφωνα με το θρύλο μόνο οι αληθινοί πιστοί μπορούν να δουν το χρυσό σκαλί, από το οποίο πήρε το όνομα της η μονή. Απόπειρες έγιναν πολλές, αλλά ο πιο πιστός χριστιανός ακόμα αναζητείται (ακούγεται σαν μια ακόμα αποστολή για τον Ιντιάνα Τζόουνς!). Σύμφωνα με μια μάλλον πιο ρεαλιστική εκδοχή, το χρυσό σκαλοπάτι πουλήθηκε στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας για να πληρωθούν τα χρέη του μοναστηριού στον Σουλτάνο.
Αλλά αρκετά με την αναζήτηση της αλήθειας και κρυμμένων θησαυρών σε ιστορίες που πλέκουν την ιστορία με τον μύθο… ήρθε η ώρα για μπάνιο και χαλάρωση!.
Άσπρη Λίμνη
Αφού φτάσατε ως τη Χρυσοσκαλίτισσα, έχετε πολλές επιλογές για ένα απολαυστικό μπάνιο στις εξωτικές παραλίες της περιοχής, με διασημότερη το Ελαφονήσι που είναι σχεδόν δίπλα, και το Κεδρόδασος, στο οποίο μπορείτε να φτάσετε (αν έχετε χρόνο μετά από όλα αυτά) ακολουθώντας ένα μαγευτικό παραθαλάσσιο μονοπάτι Ε4. Όμως, αφού ως τώρα η διαδρομή ήταν λίγο κυνήγι θησαυρού, σας προτείνουμε να επιχειρήσετε να εντοπίσετε τον πιο καλά κρυμμένο θησαυρό στον χάρτη: την εξωτική παραλία της Άσπρης Λίμνης. Ένας ανέγγιχτος παράδεισος της φύσης, μόλις 500 μέτρα δυτικά της Χρυσοσκαλίτισας, φιλοξενεί έναν μοναδικό οικότοπο και μικρο-απόθεμα του Φοίνικα του Θεόφραστου που απαντάται μόνο στην Κρήτη και στη ΝΔ Τουρκία. Οι πιθανότητες είναι ότι θα το βρείτε σχεδόν άδειο από κόσμο, σε αντίθεση με το πολυσύχναστο Ελαφονήσι, αρκεί βέβαια να το… βρείτε: στο δρόμο λίγο πριν φτάσετε στη Χρυσοσκαλίτισσα υπάρχει μια πινακίδα προς το μικρο-απόθεμα του Θεοφράστου, όπου πρέπει να στρίψετε, αλλά θα είναι και η τελευταία πινακίδα που θα δείτε. Έπειτα, αφού περάσετε μερικά σπίτια, στρίψτε δεξιά στη δεύτερη διακλάδωση που θα δείτε. Λίγα μέτρα μετά, λίγο πριν το τέλος της ασφάλτου, ακολουθήστε τον χωματόδρομο αριστερά. Το βρήκατε; Συγχαρητήρια! Από τους πολλούς κρυμμένους θησαυρούς της διαδρομής, αποκαλύψατε τον έναν!
Το τοπίο που ξετυλίγεται μπροστά σας είναι μαγευτικό: ένα φυσικό σύνορο από βράχους οριοθετεί τα ρηχά νερά της παραλίας με την ανοιχτή θάλασσα, δίνοντας την αίσθηση της λίμνης. Τριγύρω, επιβλητικά βράχια και φοίνικες δημιουργούν έναν οικότοπο άκρως εξωτικό και ειδυλλιακό. Η παραλία δεν ενδείκνυται για μπάνιο, καθώς τα νερά είναι πολύ ρηχά και συνήθως ανεμοδέρνεται από τους δυτικούς ανέμους, αλλά σίγουρα αξίζει μόνο και μόνο για το σκηνικό. Απολαύστε το με υπευθυνότητα και προσοχή για να διατηρηθεί αυτό το μοναδικό τοπίο ανέγγιχτο όπως το βρήκατε, και χαλαρώστε έχοντας την ικανοποίηση που θα είχε και ο Ιντιάνα Τζόουνς στο τέλος μιας μεγάλης αποστολής!