Ένα υποδειγματικό λογοτεχνικό μουσείο, διακρίνεται διεθνώς και… κινδυνεύει να κλείσει.
Φτάνοντας στην Μυρτιά, ένα μικρό χωριό, μόλις 15 χμ από το Ηράκλειο, τα πάντα «φωνάζουν» Καζαντζάκης. Οι δρόμοι κι η πλατεία έχουν πάρει τα ονόματα τους από τον μεγάλο κρητικό λογοτέχνη, από τα έργα του, τα τοπωνύμια από τα μέρη στα οποία έζησε, από τους κοντινούς του ανθρώπους. Και στην κεντρική πλατεία του χωριού, το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη δεσπόζει προσφάτως ανακαινισμένο, με τις λιτές ελκυστικές γραμμές του.
Το μουσείο ιδρύθηκε το 1983, από τον Γιώργο Ανεμογιάννη πρωτοπόρο ενδυματολόγο και σκηνογράφο της εποχής, με μακρινούς συγγενικούς δεσμούς με την οικογένεια Καζαντζάκη. Αν και ο λογοτέχνης γεννήθηκε στο Κάστρο (Ηράκλειο), ο Ανεμογιάννης επέλεξε την Μυρτιά, το χωριό από το οποίο καταγόταν ο πατέρας του Νίκου Καζαντζάκη, καπετάν Μιχάλης, για την δημιουργία του μουσείου. Στην προσπάθεια του αυτή τον βοήθησε πολύ και η δεύτερη σύζυγος του Καζαντζάκη, Ελένη. Η ριζική ανακαίνιση του, συγχρηματοδοτούμενη από την ΕΕ και το Υπουργείου Πολιτισμού ολοκληρώθηκε το 2009 και μας έδωσε ένα υποδειγματικό, πραγματικά, μικρό μουσείο, με μοντέρνα αισθητική, αναμορφωμένες αίθουσες, νέα εκθέματα και σύγχρονα μέσα.
Η επίσκεψη σου ξεκινάει από μια 20λεπτη προβολή ντοκιμαντέρ (που διατίθεται σε έξι γλώσσες) για την ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα. Έπειτα συνεχίζεις στις αίθουσες του ισογείου και του πρώτου ορόφου, στις προθήκες των οποίων θα έχεις την ευκαιρία να δεις χειρόγραφα και σημειώσεις του συγγραφέα, γράμματα και καρτ-ποστάλ προς φίλους, άλλους λογοτέχνες και στοχαστές της εποχής, πρώτες εκδόσεις των έργων του στα ελληνικά και άλλες γλώσσες, αναμνηστικά από τα (πολλά) ταξίδια του, προσωπικά αντικείμενα, φωτογραφικό υλικό και μακέτες από τις θεατρικές παραστάσεις των έργων του, όλα παρουσιασμένα με έναν καλαίσθητο, σύγχρονο τρόπο και με λεζάντες τόσο στα ελληνικά όσο και στα αγγλικά. Δεν λείπουν και τα διαδραστικά οπτικοακουστικά εκθέματα – για να εμβαθύνεις ακόμα περισσότερο – αλλά και τα αποσπάσματα από ταινίες που βασίστηκαν σε έργα του (Ο Χριστός ξανασταυρώνετα, Ο Τελευταίος Πειρασμός).
Μετά την περιήγηση σου κι εφόσον έχεις ήδη γοητευτεί από την προσωπικότητα και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη, κάνε μια στάση στο πωλητήριο του μουσείου. Θα βρεις διάφορα αναμνηστικά, είδη γραφείου, έργα τέχνης και φυσικά τα βιβλία του. Αξίζει τον κόπο να κάνεις έστω και μια συμβολική αγορά για να ενισχύσεις αυτό το μικρό αυτοχρηματοδοτούμενο μουσείο. Μπορείς βέβαια να κάνεις τις αγορές σου online στο ηλεκτρονικό κατάστημα του μουσείου που λειτουργεί εντός της -εξαιρετικά ενδιαφέρουσας και ενημερωμένης - ιστοσελίδας του.
Το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη βιώνει μια ιδιότυπη αντίθεση: από τη μία είναι υποψήφιο για «Ευρωπαϊκό Μουσείο της χρονιάς 2012», κι από την άλλη κινδυνεύει ακόμα και με κλείσιμο, δεδομένου ότι τα έσοδα του από τα εισιτήρια και το πωλητήριο δεν αρκούν για να καλύψουν τις λειτουργικές του δαπάνες.
Δράσεις, ευρωπαϊκές διακρίσεις και οικονομικές δυσκολίες
Μπορεί η μόνιμη έκθεση να είναι η «ψυχή» του μουσείου, όμως οι άνθρωποι του δεν επαναπαύονται και σχεδιάζουν συνεχώς νέες δράσεις, όπως εκπαιδευτικά σεμινάρια και εργαστήρια για ενήλικες και εκπαιδευτικούς (στα πλαίσια της συμμετοχής του μουσείου σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Δια Βίου Μάθησης»), αλλά και εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές, νέες εκδόσεις, συμμετοχές σε φεστιβάλ κ.ά.
Ταυτόχρονα όμως, το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη βιώνει μια ιδιότυπη αντίθεση: από τη μία είναι υποψήφιο για «Ευρωπαϊκό Μουσείο της χρονιάς 2012» που διοργανώνει κάθε χρόνο το European Museum Forum υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το βραβείο αναγνωρίζει την καινοτομία και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών ενός μουσείου, και φέτος μαζί με το Μουσείο Ν.Κ. είναι συνυποψήφια 57 μουσεία από 19 συνολικά ευρωπαϊκές χώρες. Από την άλλη δυστυχώς, κινδυνεύει ακόμα και με κλείσιμο, δεδομένου ότι είναι ένα αυτοχρηματοδοτούμενο ιδιωτικό ίδρυμα, τα έσοδα του οποίου από τα εισιτήρια και το πωλητήριο δεν αρκούν για να καλύψουν τις λειτουργικές του δαπάνες αλλά και τις δράσεις του που συνεχώς αυξάνονται. Επειδή ούτε και οι δωρεές αρκούν, ιδρύθηκε το 2011 το σωματείο «Οι φίλοι του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη» με σκοπό την υλική ενίσχυση του μουσείου, την ενημέρωση του κοινού σε Ελλάδα και εξωτερικό για το έργο του μουσείου, την εξασφάλιση οικονομικών πόρων για την στήριξη των εκδόσεων του, και πολλές άλλες δράσεις που έχουν στόχο την ανάδειξη του μουσείου και του προβλήματος επιβίωσης του. Μπορείς να γίνεις κι εσύ «φίλος» του μουσείου, κάνοντας μια εγγραφή στο σωματείο. Για πληροφορίες απευθύνσου στο τηλέφωνο του μουσείου (2810 741689).