Γιατί αποφάσισες να φτιάξεις αυτόν τον χάρτη, ποια ανάγκη ήθελες να καλύψεις;
Υπάρχουν πολλά κριτήρια ως προς το γιατί αποφασίζεις να κάνεις κάτι. Το βασικότερο κίνητρο που είχα για να σχεδιάσω αυτόν τον χάρτη ήταν το ότι έβλεπα ότι δεν υπάρχει ένας χάρτης για το Ηράκλειο που, πέρα από το βασικό οδικό δίκτυο και τη βασική αστική υποδομή, να αποτυπώνει με πληρότητα την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης μας. Και γενικά κάτι που παρατηρώ στους χάρτες πόλεων είναι ότι η έννοια του χρόνου είναι απούσα. Οπότε το στοίχημα ήταν να καταφέρω να αποτυπώσω το σύνολο των θέσεων που τεκμηριώνουν την ιστορία της πόλης μας και να τις τοποθετήσω στον χώρο αλλά και στον χρόνο, ώστε ο αναγνώστης διαβάζοντας τον χάρτη να μπορεί να καταλάβει το κάθε μνημείο που βλέπει σε ποια εποχή χτίστηκε, από ποιον πολιτισμό προέρχεται. Από το Ηράκλειο έχουν περάσει τουλάχιστο 11 διαφορετικοί πολιτισμοί!
Mε μια πρώτη ματιά, ο χάρτης σου έχει μια πρωτοτυπία: έχεις βάλει και μνημεία που δεν υπάρχουν πια
Έχω βάλει κάποια μνημεία που δεν υπάρχουν πια. Συγκεκριμένα, έχω βάλει τις θέσεις τους. Δηλαδή στο υπόμνημα του χάρτη αναφέρεται ότι στις θέσεις αυτές κάποτε υπήρχαν κάποια μνημεία, κάποιες εκκλησίες, κάποια κτίρια. Σήμερα δεν τα βλέπουμε πια, οπότε σημειώνεται με ειδικό σύμβολο η θέση τους.
Γιατί διάλεξες να χρησιμοποιήσεις τις βενετσιάνικες ονομασίες των τοπωνυμίων; Είναι κάτι που βλέπουμε πρώτη φορά σε σύγχρονο χάρτη.
Αυτό προέκυψε κάπως τυχαία, καθώς προσπαθούσα να αποφασίσω αν ο χάρτης θα είναι μονόγλωσσος ή δίγλωσσος. Αρχικά σκεφτόμουν να σχεδιάσω μία εκδοχή για Ελληνικά και μία για Αγγλικά, αλλά θα ήταν δύσκολο μετά να προωθηθούν στην αγορά. Η επόμενη επιλογή ηταν να σχεδιάσω δίγλωσσο τον χάρτη. Όταν λοιπόν προσπάθησα να τοποθετησω τις ονομασίες σε Ελληνικά και Αγγλικά μαζί είχα δύο προβλήματα, πρώτον περιορισμένο χώρο και δεύτερον «μπερδεύανε», ήταν πλεονασμός. Σκέφτηκα να βάλω μόνο Αγγλικά και μετά θυμήθηκα παλαιότερες εκδόσεις μου που σε κάποιους δεν άρεσε αυτό. Κι επίσης, γιατί να μη βάλω Ελληνικά; Η γλώσσα μας είναι υπέροχη. Έτσι λοιπόν σκέφτηκα να βάλω τα πραγματικά ονόματα όπως εμφανίζονται στα πρωτότυπα συγγράμματα. Όταν μου ήρθε αυτή η ιδέα δυστυχώς με πήγε πίσω μερικούς μήνες. Γιατί έπρεπε να ξανανοίξω βιβλία, να ξανανοίξω εργασίες, να ψάξω να βρω από το μηδέν όλα αυτά τα ονόματα. Όμως το κατάφερα, σε όσα βέβαια υπάρχουν, γιατί δεν τα έχουμε όλα. Οπότε αν και ξεκίνησε από ένα τυχαίο γεγονός, μετά είδα ότι δουλεύει, είδα ότι προσθέτει αξία στον χάρτη γιατί πράγματι, έτσι ονοματίστηκε το κάθε μνημείο οταν κατασκευάστηκε. Γιατί να μην τιμήσω την ιστορία; Επομένως, η κυρίως πλευρά του χάρτη έχει τις πρωτότυπες ονομασίες, ενώ τα υπομνήματα παρουσιάζονται σε Ελληνικά και Αγγλικά.
Εκτός αυτού είναι και πρωτότυπο.
Είναι και πρωτότυπο, ναι. Και έγκυρο. Ο συγκεκριμένος χάρτης δεν είναι επιστημονικό προϊόν, ουτε προϊόν διατριβής ή πανεπιστημιακής εργασίας, είναι μια εμπορική έκδοση. Παρόλα αυτά ηθελα να είμαι εντελώς σωστός ως προς την επιστημονικότητα του, αναφερω τη βιβλιογραφία στην οποία βασίστηκα, και έχω την τύχη να έχω μητέρα αρχαιολόγο, η οποία ευχαρίστως έκανε την επιμέλεια για τυχόν επιστημονικά λάθη.
Πόσο καιρό δουλεύεις αυτόν τον χάρτη; Και πόσο δύσκολο είναι να δημιουργήσεις κάτι τέτοιο;
Η πρώτη σύλληψη της ιδέας έγινε πριν τέσσερα χρόνια. Τον πρώτο χρόνο τον αφιέρωσα σε έρευνα και σε πειράματα, προκειμενου να βρω τα στοιχεία αυτά που θα διαφοροποιούσαν τον δικό μου χάρτη. Τα επόμενα δύο χρόνια διάβαζα, μελετούσα. Έπρεπε να μελετήσω συγγράμματα, βιβλία, εργασίες άλλων αρχαιολόγων, να κατεβάσω φύλλα της κυβέρνησης, και ολα αυτά να τα μετατρέψω σε γεωγραφική πληροφορία. Μιλάμε για μία εξαιρετικά επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία.
Ακούγεται πολύ δύσκολο όλο αυτό, είναι κάτι που δεν αντιλαμβάνεσαι όταν πιάνεις απλά ένα χάρτη στο χέρι σου.
Ακριβώς! Παράλληλα, τον τρίτο χρόνο ξεκίνησα να σχεδιάζω το αστικό υπόβαθρο. Τον τέταρτο χρόνο εκανα μόνο σχεδίαση, καθώς και καθημερινές χαρτογραφίες με το GPS μου μέσα στην πόλη. Αρκετοί με είχαν δει τότε και με κοιτούσαν με απορία! Περπάτησα μέχρι και το τελευταίο στενό γιατί ήθελα ο χάρτης μου να έχει άλλο ενα πλεονέκτημα: Να είναι ο πιο πλήρης οδικός χάρτης που έχουμε σήμερα. Και είναι! Επιπλέον, για κάθε δρόμο αποτύπωσα τις ονομασίες από τις πινακίδες, για να μπορεί ένας τουρίστας που δεν ξέρει Ελληνικά να κάνει ταύτιση του χάρτη με αυτό που βλέπει στην πινακίδα. Αποτύπωσα επίσης και τις πιο πρόσφατες αλλαγές, όπως τους νέους κυκλικούς κόμβους κλπ. Αν αναφερθώ και στον χρόνο που μου πήρε να αποτυπώσω τα Ενετικά Τείχη, περπατώντας σπιθαμή προς σπιθαμή κάθε ένα επιμέρους τμήμα τους, αντιλαμβάνεστε γιατί όλο μαζί μου έχει πάρει τέσσερα χρόνια!
Ένιωθες την ανάγκη μέσα σου να το κάνεις.
Ναι, ακριβώς! Ήθελα όπως εγώ άνοιξα χάρτες του 1600, του 1500, του 1400 μ.Χ., χάρτες που φτιάχτηκαν για το Ηράκλειο από ανθρώπινο χέρι πριν από τόσους αιώνες, όπως άνοιξα χάρτες της Αρχαίας Ελλάδας, των πρώτων ιστορικών χρόνων μ.Χ. για να μελετήσω τεχνοτροπίες, για να μελετήσω σκιάσεις αναγλύφου κλπ, έτσι θα ήθελα μετά από μερικούς αιώνες κάποιοι άλλοι ιστορικοί, κάποιοι άλλοι χαρτογράφοι, κάποιοι άλλοι χρήστες χαρτών να ανοίξουν τον δικό μου χάρτη και να μάθουν από αυτόν.
Να ανατρέξουν σε σένα σαν πηγή δηλαδή;
Και σε εμένα, όχι μόνο σε εμένα. Ήθελα απλά να προσθέσω ένα λιθαράκι στην ιστορία της χαρτογραφίας τόσο σε τοπικό επίπεδο, στην πόλη μας, όσο και σε Ελλαδικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο. Το Ηράκλειο νιώθω ότι είναι μία Ευρωπαϊκή πόλη τις τελευταίες δύο χιλιετίες και έτσι την αντιμετωπίζω. Σαν μία Ευρωπαϊκή πόλη.
Και την αγαπάς προφανώς πολύ για να φτιάξεις κάτι που ουσιαστικά είναι κληρονομιά για την πόλη.
Για να ζω εδώ έντεκα πλέον χρόνια, ναι, την αγαπώ πολύ. Ελπίζω να το δεχτεί ο κόσμος έτσι, σαν κληρονομιά της πόλης μας, γιατί είναι όντως έτσι.
Άρα δεν απευθύνεσαι μόνο στον τουρίστα που βγήκε από το κρουαζιερόπλοιο και ψάχνει να βρει που θα πάει. Απευθύνεσαι και στον Ηρακλειώτη που θέλει να ανακαλύψει πράγματα που δεν ξέρει για την πόλη του.
Και οι δύο κατηγορίες είναι δυνητικοί χρήστες του χάρτη. Σίγουρα ο Ηρακλειώτης είναι αναγνώστης, όχι βέβαια όλοι οι Ηρακλειώτες, αλλά οι λίγοι εκείνοι που αγαπούν την πόλη μας. Επίσης και από το κρουαζιερόπλοιο ένα μικρό μόνο ποσοστό θα περιηγηθεί μέσα στην πόλη. Οι περισσότεροι θα έρθουν, θα ψωνίσουν, θα φάνε και θα φύγουν. Κυρίως νιώθω ότι βασικοί χρήστες του χάρτη είναι επισκέπτες που έρχονται μόνοι τους στην πόλη σαν εξερευνητές.
Εκτός από τα βιβλιοπωλεία θα μπει κάπου αλλού; Σε κάποιο infopoint; Στα πωλητήρια των μουσείων;
Σίγουρα θα επιδιώξω να μπει στα πωλητήρια των μουσείων. Σίγουρα θα επιδιώξω να μπει σε πλοία, ξενοδοχεία της πόλης μας κλπ. Θα προσπαθήσω να τοποθετηθεί σε σημεία που θα το δει κάποιος, θα το αγοράσει και θα το χρησιμοποιήσει.
Εσύ μέσα από αυτή τη δουλειά τι καινούργιο έμαθες; Kάτι για την πόλη, ή γενικά, για τον εαυτό σου, για τη δουλειά σου, σίγουρα θα έμαθες καινούργια πράγματα.
Φυσικά και έμαθα πράγματα. Καταρχάς έμαθα πράγματα για την πόλη μου. Περπατώντας πήγα σε μέρη που δεν είχα πάει ποτέ μέχρι εκείνη την μέρα. Νομίζουμε ότι ξέρουμε την Αγία Τριάδα. Δεν την ξέρουμε! Υπάρχουν κάτι στενά που λες τώρα πού είμαι; Στις Κυκλάδες; Στις Σποράδες; Πού είμαι; Έχει καταπληκτικές γωνίτσες, όχι μόνο στην Αγία Τριάδα, αλλά και πχ στο Υγειονομικό, και σε πολλά άλλα μέρη στην παλιά πόλη μέσα. Σίγουρα έμαθα τα ιστορικά μας μνημεία γα τα οποια είχα μονο μια μικρή εικόνα. Έβλεπα μια εκκλησίτσα, ή ένα οικόσημο στα τείχη και σκεφτόμουν ότι κάποτε ένα ανθρώπινο χέρι πήρε καλέμι και σφυρί και το φιλοτέχνησε. Εδώ που στέκομαι τώρα εγώ, κάποιος στάθηκε πριν επτά αιώνες για να φτιάξει κάτι που εγώ σήμερα θα δω και θα το βάλω στον χάρτη. Είναι πολύ συγκινητικό!
Δεν σε πιάνει και κάποια θλίψη όταν βλέπεις μνημεία παρατημένα, εγκαταλελειμμένα, αφημένα στην τύχη τους;
Συνέχεια! Με πιάνει μία θλίψη βλέποντας τέτοια κληρονομιά ουσιαστικά αναξιοποίητη. Για να μην αναφερθώ στην κατάσταση των Ενετικών Τειχών. Έχουμε τόσο πλούτο που θα μπορούσαμε να θησαυρίσουμε σαν πόλη. Έχουμε ένα από τα μεγαλύτερα έργα οχύρωσης στον κόσμο. Δεν καταλαβαίνουμε την αξία τους.
Ήταν σημαντικό να προλάβεις φέτος την τουριστική σεζόν;
Αυτός ήταν ο σκοπός. Ήταν ένας πολύ δύσκολος χειμώνας, με πολύ ξενύχτι, άγχος, υπερένταση, γιατί ένας ελευθερος επαγγελματίας όπως εγώ όταν έχει να αντιμετωπίσει και τα τρέχοντα έξοδα έχει κι άλλα άγχη, δεν είναι μόνο το άγχος της παραγωγής. Πάντως αυτός ο χάρτης δεν είναι εποχικός. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλη τη διάρκεια του έτους και να ενισχύσει τον αειφορικό τουρισμό στην πόλη!
Το εικαστικό το έχεις κάνει εσύ;
Βεβαίως. Όλα τα έχω κάνει εγώ. Προσφέρθηκαν πολλοί να με βοηθήσουν, αλλά μου ήταν πολύ πιο γρήγορο και εύκολο να το κάνω μόνος μου. Επιπλέον ήθελα αυτό το έντυπο να είναι ένα κομμάτι της ψυχής μου.
Τώρα έχεις επόμενο πρότζεκτ στα σκαριά ή ξεκουράζεσαι;
Τώρα θα ξεκινήσω το αμέσως επόμενο πρότζεκτ που είναι το αντίστοιχο για άλλες πόλεις στην Κρήτη, καθώς και για έναν ανάλογο χάρτη για όλο το νησί. Που φυσικά δεν μπορεί να είναι σε κλίμακα πόλης, θα είναι σε πιο μικρή κλίμακα, αλλά θα έχει πάλι την ίδια ποιότητα.
Άρα έχεις σκοπό να φτιάξεις μια σειρά από χάρτες που θα λειτουργούν σαν ενιαία οντότητα. Θα είναι και συλλεκτικοί.
Ακριβώς! Ο χάρτης μου θέλω να είναι συλλεκτικός. Δεν τύπωσα πολλά αντίτυπα, για να μπορέσει του χρόνου να ξανατυπωθει με άλλο εικαστικό και με άλλο εξώφυλλο. Κάθε χρόνο να είναι διαφορετικός.
Είναι εύκολο να παρακολουθείς όλες αυτές τις αλλαγές;
Είμαι κάτοικος της πόλης, περπατάω μέσα στην πόλη και κάθε φορά επιλέγω άλλη διαδρομή για να μην βαριέμαι. Βλέπω τις αλλαγές και τις αποτυπώνω ανά πάσα στιγμή, καθώς έχω μόνιμα εγκατεστημένα χαρτογραφικά λογισμικά στο κινητό μου, οπότε ενημερώνω διαρκώς τη γεωβάση μου. Του χρόνου λοιπόν θα μπορεί να βγει νέος χάρτης, με πρόσθετα σημεία και πάντα ενημερωμένος με τις αλλαγές της πόλης.
Πριν κλείσω θα ήθελα να τονίσω ότι η προσπάθειά μου ενισχύθηκε από αρκετές τοπικές επιχειρήσεις με τη μορφή προαγορών. Εντός του χάρτη υπάρχει ξεχωριστό αποσπώμενο έντυπο, όπου αναφέρονται όλα τα στοιχεία τους και όλες οι διευθύνσεις τους στο διαδίκτυο. Θα ήθελα πολύ θερμά να τις ευχαριστήσω που πίστεψαν στην ιδέα μου, την αγκάλιασαν και τη στήριξαν.