Ο Σαρπηδόνας, γιός του Δία και της Ευρώπης και αδερφός του Μίνωα, σύμφωνα με το μύθο, καθόταν στον θρόνο του ανακτόρου των Μαλίων, του τρίτου μεγαλύτερου μινωικού ανακτόρου της Κρήτης, με συνολική έκταση 7.500 τ.μ. Το ανάκτορο ανήκει στη μεσομινωική περίοδο, δηλαδή χτίστηκε γύρω στο 1900 π.Χ. για πρώτη φορά, καταστράφηκε όπως όλα τα ανακτορικά κέντρα το 1700 π.Χ. και ξαναχτίστηκε γύρω στο 1.650 π.Χ. μέχρι την οριστική καταστροφή του το 1.450 π.Χ. Σήμερα, ο επισκέπτης του επιβλητικού αρχαιολογικού χώρου, βλέπει κυρίως τα ερείπια του νεοανακτορικού συγκροτήματος – από το παλιό ανάκτορο σώζεται μόνο ένα μέρος στα ΒΔ του συγκροτήματος.
Και αν την παράσταση στις μινωικές αρχαιότητες κλέβει το μεγαλειώδες παλάτι της Κνωσού, το ανάκτορο στα Μάλια προσφέρει μια διαφορετική εμπειρία. Πρώτα από όλα γιατί οι… δημιουργικές παρεμβάσεις στο μνημείο είναι σαφώς λιγότερες, αλλά κυρίως γιατί ο επισκέπτης έχει περισσότερη ελευθερία κινήσεων και ευχέρεια να κινηθεί ανάμεσα στα ερείπια και να εξερευνήσει την δαιδαλώδη τους μορφή. Από τη βόρεια είσοδο προχωράς ως τη βόρεια αυλή και από εκεί, στη συνέχεια, στη μεγάλη κεντρική αυλή (48x23μ.)που ήταν και το επίκεντρο του ανακτόρου. Την αυλή περιβάλλουν κλιμακοστάσια, φωταγωγοί, πολύθυρα και χώροι με θρησκευτικό χαρακτήρα όπως η «λότζια» και η «κρύπτη των πεσσών».
Στο κέντρο της αυλής η οποία είχε μνημειώδη όψη, με δύο στοές στην βόρεια και την ανατολική πλευρά της, βρίσκεται φυσικά ο βωμός. Από την αυλή περιηγούμαστε στην ανατολική πτέρυγα που περιλάμβανε αποθήκες υγρών με πεζούλια και ευδιάκριτο -ακόμα και σήμερα- σύστημα αυλακιών, στη νότια πτέρυγα που περιλάμβανε κυρίως κατοικίες και χώρους φιλοξενίας, στο νοτιοδυτικό τμήμα του ανακτόρου με τους χαρακτηριστικούς 8 κυκλικούς σιτοβολώνες. Βλέπουμε επίσης νοτιοδυτικά της αυλής την κλίμακα με τα 4 σκαλοπάτια δίπλα στην οποία βρέθηκε το διάσημο «κέρνο» των Μαλίων (λίθινο τελετουργικό σκεύος με μικρές κοιλότητες σε κυκλική διάταξη), ενώ πιο βόρεια σώζεται ένα ακόμα μεγαλύτερο τμήμα κλίμακας με 12 σκαλοπάτια. Κύρια όψη του ανακτόρου ήταν η δυτική, με αυτή την πτέρυγα να διαθέτει και δεύτερο όροφο στον οποίο βρίσκονταν τα επίσημα διαμερίσματα των ενοίκων του παλατιού.
Όπως συμβαίνει με τα μινωικά ανάκτορα, γύρω από αυτό εκτεινόταν η μινωική πόλη η οποία ήταν από τις σημαντικότερες στην Κρήτη αν και δεν γνωρίζουμε το όνομα της. Σήμερα μπορούμε να δούμε, κάτω από τα εντυπωσιακά στέγαστρα, τη λεγόμενη «Συνοικία Μ.». Έχει έκταση μεγαλύτερη των 3.000 τ.μ. και αποτελεί το μεγαλύτερο και καλύτερα σωζόμενο κτιριακό συγκρότημα της παλαιοανακτορικής εποχής. Μέχρι στιγμής έχουν ανασκαφεί δύο μεγάλα κτίρια, το Α (840 τ.μ.) και το Β (540 τ.μ.) και 7 μικρότερα. Τα κτίρια Α και Β προφανώς λόγω μεγέθους δεν φαίνεται να ήταν απλές κατοικίες. Μάλιστα, διέθεταν χώρους ανάλογους με αυτούς των ανακτόρων όπως διαμερίσματα, αποθήκες, αίθουσες θρησκευτικού χαρακτήρα κ.ά. Επομένως, μάλλον αποτελούσαν ένα παράλληλο διοικητικό κέντρο με σημαντικό κοινωνικό και πολιτικό ρόλο. Όσο για τα μικρότερα κτίρια, τα περισσότερα φέρονται να ανήκουν σε τεχνίτες (κεραμέας, χαλκουργός και σφραγιδογλύφος).
Η αίσθηση του να περπατάς πάνω από αυτή τη μικρή πανάρχαια πολιτεία, χτισμένη με την κοκκινωπή πέτρα και χώμα της περιοχής, κάτω από τα πελώρια σύγχρονα στέγαστρα δεν περιγράφεται εύκολα. Αφού λοιπόν διάβασες αυτό το άρθρο, οργάνωσε την επόμενη εκδρομή σου στα Μάλια!