Μακρύ Γιαλός
Εκ πρώτης όψης ο Μακρύ Γιαλός φέρει όλα εκείνα τα σημάδια της βίαιης «τουριστικοποίησης» περασμένων δεκαετιών. Όμως αφού αφήσεις το αυτοκίνητο στον κεντρικό δρόμο και περπατήσεις στο μικρό σουλάτσο του παραλιακού πεζόδρομου με το γαλήνιο λιμανάκι και τις ψαροταβέρνες θα ανακαλύψεις ότι κάτι διασώζεται από το αλλοτινό γραφικό ψαροχώρι. Μπροστά σου απλώνεται ο μεγάλος κόλπος του Μακρύ Γιαλού, στη μικρή μαρίνα παρατάσσονται τα πολύχρωμα ψαροκάικα και στο βάθος του ορίζοντα διακρίνεται η φιγούρα του «εξωτικού» Κουφονησίου.
Ο Μακρύ Γιαλός κατακλύζεται από τους τουρίστες των all-inclusive και ίσως γι’αυτό παραμένει παρεξηγημένος από τους Έλληνες. Παρόλα αυτά μπορεί να γίνει μια καλή «βάση» για την εξερεύνηση της γύρω περιοχής που έχει πολλές όμορφες παραλίες, φαράγγια, γραφικά χωριά, μοναστήρια, αρχαιολογικούς χώρους κ.ά.. Ένας επιπλέον καλός λόγος για να επισκεφτείς τον Μακρύ Γιαλό είναι το φεστιβάλ κλασικής μουσικής Casa dei Mezzo που διοργανώνεται εδώ τα τελευταία 10 χρόνια και είναι ένα από τα πιο ιδιαίτερα (και απρόσμενα) μουσικά φεστιβάλ της Κρήτης.
Πεύκοι
Αφήνοντας πίσω τον Μακρύ Γιαλό, από την Ανάληψη στρίβεις στον δρόμο που οδηγεί στους Πεύκους και αρχίζεις να ελίσσεσαι πάνω στην πλαγιά. Πεύκα, ελιές και μυρωδιές βοτάνων δίνουν το στίγμα της διαδρομής ώσπου κάποια στιγμή αντικρίζεις το χωριό χτισμένο αμφιθεατρικά να ατενίζει τον κόλπο του Μακρύ Γιαλού από ψηλά. Ένας κεντρικός δρόμος διασχίζει τους Πεύκους αλλά για να εξερευνήσεις το χωριό πρέπει να αφήσεις το αυτοκίνητο και να χωθείς στα σοκάκια του που αποκαλύπτουν γραφικές γωνιές με πολύχρωμα λουλούδια σε γλάστρες και τενεκέδες, ή ακόμα και σε ρωγμές των ασβεστωμένων τοίχων, πιθάρια αντί για καμινάδες, πέτρινες καμάρες, γάτες που σε κοιτάζουν πίσω από χαλάσματα, γιαγιάδες που σε χαιρετούν καλοσυνάτα. Το χωριό διατηρεί την παραδοσιακή του αρχιτεκτονική με ελάχιστες παραφωνίες. Μετά από την περιήγηση στα δαιδαλώδη στενάκια, σου αξίζει μια στάση στο καφενείο ή στην ταβέρνα του χωριού που διαθέτει ένα μοναδικό «μπαλκόνι» με άπλετη θέα.
Για να εξερευνήσεις τους Πεύκους πρέπει να χωθείς στα σοκάκια του που αποκαλύπτουν γραφικές γωνιές με πολύχρωμα λουλούδια σε ρωγμές των ασβεστωμένων τοίχων, πέτρινες καμάρες, γάτες που σε κοιτάζουν πίσω από χαλάσματα, γιαγιάδες που σε χαιρετούν καλοσυνάτα
Φαράγγι των Πεύκων
Επειδή η ωραία φύση της περιοχής του Μακρύ Γιαλού δεν περιορίζεται στα ερημικά κολπάκια, ώρα για λίγη πεζοπορία. Νοτιοδυτικά των Πεύκων ξεκινάει το «Πευκιανό φαράγγι», το οποίο είναι καταπράσινο: πεύκα (εννοείται!), πλατάνια, πρίνοι, χαρουπιές, σχετικά εύκολο ακόμα και για αρχάριους και σύντομο. Εκτός από την πλούσια βλάστηση, το φαράγγι χαρακτηρίζεται και από τους ιδιαίτερους σχηματισμούς των βράχων. Το συνολικό του μήκος είναι περίπου 2 χμ. οπότε συνολικά η κατάβαση και ανάβαση του δεν θα σου πάρει περισσότερες από δύο ώρες. Το μονοπάτι περνάει από τη λαγκάδα του «Πισοκάμινου» και λίγο πριν την έξοδο του φαραγγιού θα συναντήσεις τον λεγόμενο «Βόλακα του Σαρακηνού», έναν επιβλητικό, επίπεδο βράχο που ο τοπικός θρύλος τον συνδέει με έναν Σαρακηνό που κρυβόταν εδώ και τον σκότωσαν οι ντόπιοι. Περίπου 400μ. πιο κάτω από την έξοδο του φαραγγιού θα συναντήσεις τον αναπαλαιωμένο γραφικό οικισμό του Άσπρου Ποταμού που λειτουργεί σαν παραδοσιακός ξενώνας.
Μονή Καψά
Συνεχίζοντας από τον Μακρύ Γιαλό προς τα ανατολικά, στον δρόμο για τον Γούδουρα (προσοχή μη στρίψεις στον δρόμο που πάει για Σητεία!), το τοπίο αρχίζει και γίνεται άγριο, πετρώδες, μοιάζει σχεδόν βορειο-αφρικανικό. Η ζέστη γίνεται ολοένα πιο έντονη αλλά υπάρχει η τέλεια γιατρειά: από την περιοχή του Καλού Νερού αλλά και πριν και μετά τη Μονή Καψά θα συναντήσεις παρθένα κολπάκια με σμαραγδένια νερά, αλμυρίκια και λεπτό βοτσαλάκι. Ένα από αυτά είναι και η παραλία Στάουσα. Βουτιά ολοταχώς και στη συνέχεια ρίξε κάτι σεμνό πάνω σου για να επισκεφτείς τη Μονή Καψά. Η επιγραφή στην είσοδο της Μονής είναι ιδιαίτερα αυστηρή: «απαγορεύεται η επίσκεψη γυναικών με ανδρική περιβολή». Στην αγγλική της μετάφραση περιορίζεται στο να απαγορεύει τα “short pants”.
H Μονή Αγίου Ιωάννη Καψά είναι σκαρφαλωμένη στους γυμνούς και αφιλόξενους βράχους, δίπλα στην έξοδο του φαραγγιού των Περβολακίων. Χτίστηκε στα μέσα του 15ου αιώνα (σύμφωνα με άλλη εκδοχή τον 13ο αι.) αλλά άρχισε να αναπτύσσεται και να γίνεται διάσημη σε όλο το νησί μετά το 1841 που εγκαταστάθηκε εδώ ο Ιωσήφ Βιτσέντζος ή Γεροντογιάννης. Αναστήλωσε τη μονή, πρόσθεσε κελιά και με τη μεγάλη προσέλευση πιστών που έφταναν ως εδώ για τη θαυματοποιό του δράση, κατάφερε να εξασφαλίσει πολλές «προσφορές» που διέθεσε για την ανάπτυξη του μοναστηριού. Ο ίδιος ήταν μάλλον μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα (κάποιοι τον θεωρούσαν αγύρτη) και υπάρχουν διάφοροι εξωπραγματικοί θρύλοι γύρω από το πρόσωπο του – όπως για παράδειγμα ότι πήγαινε «περπατώντας» μέχρι το Κουφονήσι απέναντι.
Στη μονή θαύμασε το ξυλόγλυπτο τέμπλο του Χατζημηνά, το μωσαϊκό από βότσαλα στο πάτωμα, δες τη σπηλιά που ασκήτευσε ο Γεροντογιάννης και φυσικά απόλαυσε τη θέα στο Λιβυκό που φτάνει μέχρι το Κουφονήσι.
Τα περιθώρια εξερεύνησης της γύρω περιοχής φυσικά δεν εξαντλούνται εδώ. Μπορείς να συνεχίσεις στην πολύ όμορφη διαδρομή που φτάνει ως Σητεία, ή να περπατήσεις στα φαράγγια του Κουτσουρά και των Περβολακίων. Ή μπορείς απλά να χαλαρώσεις περιμένοντας το ηλιοβασίλεμα να ροδίσει το αχνό περίγραμμα του Κουφονησίου στο βάθος του ορίζοντα, λίγο πριν βγεις για τη βραδινή σου βόλτα στα μπαράκια της παραλίας του Μακρύ Γιαλού…