.jpg)
1η στάση: Ανώπολη
Η διαδρομή από την Χώρα Σφακίων ως την Ανώπολη σκαρφαλώνει φιδογυριστά πάνω στο γυμνό βουνό χαρίζοντας απίθανη θέα μέχρι κάτω στο λιμανάκι και απέναντι, στη Γαύδο. Κι έπειτα το τοπίο αλλάζει, γεμίζει λευκή πέτρα και πεύκο, και κάπως έτσι φτάνεις στην Ανώπολη, το ιστορικό χωριό των Σφακίων. Στην κεντρική πλατεία ορθώνεται το άγαλμα του Δασκαλογιάννη: ο Δασκαλογιάννης, ή Ιωάννης Βλάχος το όνομα του οποίου πήρε η επανάσταση του 1770 ενάντια στους Τούρκους καταγόταν από εδώ. Το χωριό απλώνεται γενναία – και σύμφωνα με τον φούρναρη που θα σου ετοιμάσει λίγο αργότερα τις λαχταριστές σφακιανές πίτες, έχει 7 νεκροταφεία! Η ιστορία του βέβαια πάει πίσω πολλούς αιώνες. Η Ανώπολη ήταν μία από τις αυτόνομες αρχαίες πόλεις της Κρήτης (άλλη μία θα συναντήσεις λίγο παρακάτω στη διαδρομή σου). Ανέβα ως το λόφο της Αγίας Αικατερίνης για να δεις τη θέα στο Λιβυκό Πέλαγος που φτάνει ως το γραφικό Λουτρό. Στην βόρεια πλευρά του λόφου μάλιστα θα δεις κάποια από τα απομεινάρια της αρχαίας πόλης καθώς και ένα τμήμα των κυκλώπειων τειχών που περιστοίχιζαν την πόλη. Πριν συνεχίσεις τις μικρές εξερευνήσεις σου, επιβάλλεται μια στάση στον σφακιανό φούρνο που συνάντησες στα αριστερά σου πάνω στο δρόμο φτάνοντας στο χωριό. 
Αρωματικά σφακιανά παξιμάδια με γλυκάνισο και κόλιαντρο, ρακή, ελληνικός καφές και φυσικά, αριστουργηματικές σφακιανές πίτες περιχυμένες με μυρωδάτο ντόπιο μέλι. Το πιο δύσκολο θα είναι να ξεκολλήσεις από κει, ειδικά αφού η αστείρευτη πηγή ιστοριών, ο φούρναρης Γιάννης Ορφανουδάκης, αρχίσει τις διηγήσεις...
2η στάση: Αράδαινα
Η γέφυρα της Aράδαινας
Με ευτυχισμένο στομάχι, συνεχίζεις για Αράδαινα. Το δίδυμο πέτρα-πεύκο εδραιώνεται για τα καλά, τα Λευκά Όρη δεσπόζουν μεγαλόπρεπα κι εσύ καταλαβαίνεις ότι έφτασες επιτέλους στην Αράδαινα μόλις ακούσεις έναν απόκοσμο βρυχηθμό να ακούγεται μέσα από το τεράστιο χάσμα που απλώνεται μπροστά σου. Μην οργιάσει η φαντασία σου - πρόκειται για τον αντίλαλο από τα αυτοκίνητα που διασχίζουν από την γέφυρα, η οποία θα σε πάει ως την αντίπερα «όχθη» του φαραγγιού. Μια μεταλλική γέφυρα που κρέμεται πάνω από το φαράγγι, με τα 138 μέτρα να χάσκουν από κάτω της, απειλητικά. Ακόμη κι αν δεν ήρθες ως εδώ για να πηδήξεις στο χάος κάνοντας bungee jumping από τη γέφυρα, και μόνο το πέρασμα της στέλνει γενναίες δόσεις αδρεναλίνης στις φλέβες σου. Πέρνα την πεζός, και στάσου ακριβώς στο κέντρο, εκεί από που οι τολμηροί δίνουν το… salto mortale. Θα δεις το φαράγγι σε όλο το μεγαλείο του, τους πεζοπόρους που διασχίζουν την κοίτη του σαν μικρά μυρμηγκάκια, τους απότομους άγριους βράχους και τα δεντράκια που φυτρώνουν στο πουθενά. Και τότε θα νιώσεις τη γέφυρα να κάνει μια μικρή ταλάντωση – από τον αέρα. Κάνεις μια στάση στην καντίνα απέναντι για ένα αναψυκτικό, και συνεχίζεις την περιήγηση στο ερειπωμένο χωριό της Αράδαινας.
Το χωριό - φάντασμα και η αρχαία Αραδήν
Η Αραδήν ήταν μια από τις αρχαίες πόλεις της Κρήτης, που άκμασε στα Ρωμαϊκά, Βυζαντινά αλλά και Ενετικά χρόνια. Ήταν μια αυτόνομη πόλη, με δικό της νόμισμα που ευημερούσε μέχρι και την επανάσταση του Δασκαλογιάννη, το 1770, όταν καταστράφηκε από τους Τούρκους. Σήμερα το εγκαταλελειμμένο χωριό, χτισμένο σχεδόν στο χείλος του γκρεμού, είναι από μόνο του ένα υπαίθριο «μουσείο» σφακιανής αρχιτεκτονικής. Ή ένα έτοιμο κινηματογραφικό σκηνικό: Καμάρες, σκάλες, αυλίτσες, σπίτια ξέσκεπα, όλα από πέτρα με την πατίνα (και τα βρύα) του χρόνου, με καρυδιές και φραγκοσυκιές να ξεπροβάλλουν που και που, ένα υπαίθριο – δημόσιο πατητήρι, ένα παλιό ελαιοτριβείο και φυσικά τον βυζαντινό ναό του Μιχαήλ Αρχαγγέλου.
Η εκκλησία στα μέρη των Σφακίων δεν αναφερόταν ως αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, αλλά στον «Αστράτηγο». Ένας λαός μαχητικός και πολεμικός όπως οι Σφακιανοί, χρειάζονταν βέβαια τον αντίστοιχο προστάτη – πολεμιστή τους, τον οποίο είδαν στο «πρόσωπο», στο κοφτερό σπαθί και τις άγριες φτερούγες του Αρχάγγελου Μιχαήλ. Ο Αρχάγγελος έγινε Αρχιστράτηγος, που έγινε Αϊστράτηγος, που κατέληξε Αστράτηγος. Ο ναός είναι χτισμένος κάπου το 1300-1400 π.Χ. πάνω στα θεμέλια παλιότερου μεγαλοπρεπούς ναού. Ρίξε οπωσδήποτε μια ματιά στο πρωτότυπο τέμπλο, και τις εικόνες. Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ δε μοιάζει και τόσο «αγγελικός» και σε μια άλλη εικόνα, ο Αδάμ και η Εύα βρίσκονται ολόγυμνοι στον κήπο της Εδέμ.
Το φαράγγι
Το είδες από ψηλά, κρεμάστηκες από πάνω του, σου κόπηκε η ανάσα, μαγεύτηκες από το τοπίο. Μήπως να το περάσεις κιόλας; Το μονοπάτι ξεκινά πριν τη γέφυρα – στα δεξιά σου θα δεις το λιθόστρωτο δρομάκι που φτάνει μέχρι τον πάτο του φαραγγιού. Είναι μέτριας δυσκολίας, έχει μόλις 5.5 χμ διαδρομής πάνω στην κοίτη του ποταμού και θα σου πάρει περίπου 3-4 ώρες μέχρι να φτάσεις στην έξοδο του στο Λιβυκό Πέλαγος, στην παραλία Μάρμαρα. Εκτός από τη βουτιά στην ερημική παραλία, η επιβράβευση σου είναι η ίδια η διαδρομή: πλούσια βλάστηση, άγρια ζωή και φυσικά οι απότομοι βράχοι που χάσκουν 150 μέτρα πάνω από το κεφάλι σου. Από τα Μάρμαρα είτε συνεχίζεις την πεζοπορία προς τα ανατολικά ως το Λουτρό (και παίρνεις το καραβάκι για Σφακιά), ή επιστρέφεις προς τα πίσω. Αν από την άλλη τα πόδια σου αντέχουν ακόμα, μπορείς να συνεχίσεις το περπάτημα στο παραλιακό μονοπάτι μέχρι τη Χώρα Σφακίων…